Dag 1: Lima

8 juni 2008

We logeren in de Mira-Flores-wijk, een van de 43 departementen in de stad Lima. Vroeger was het een wijk vol haciënda’s. We bezoeken het moderne en het koloniale centrum.Peru heeft een rijke flora en fauna met zijn drie hoofdstreken: kust, bergen en oerwoud. In de bergen leven ze tot 4.500meter hoogte, sneeuw komt pas op 5.000 meter voor. Peru is niet gedisciplineerd en militair goed georganiseerd.

Op een eeuw tijd is de stad Lima sterk gegroeid wegens enerzijds de leegloop van uit het platteland en anderzijds het terrorisme van de jaren '80 tot begin '90 (denk aan het Lichtend Pad). De hoofdstad en de kust zijn het drukst bewoond. Er is slecht openbaar vervoer, geen metro, geen veiligheidsnormen. Zuid-Amerikanen houden zich hoegenaamd niet aan de wet. Een spectaculaire groei van de macro-economie dateert van 10 jaar terug.

We passeren een adobe-religieus monument (adobe is een bruine steen die in de zon gedroogd wordt en zonder mortel op elkaar geplaatst wordt).

Al onmiddellijk komen we te weten dat de Inca's slechts de afsluiters zijn van precolumbiaanse culturen.

Het niveau van het openbaar onderwijs (lagere school tot universiteit) is na Haiti het laagst in de wereld.

Iedereen jobt hier bij om rond te komen. Ze verdienen als leraar slecht 700sol per maand. Daarom floreren de private scholen (aan 500 tot 1.000dollar per maand te betalen door de rijke ouders). Het minimumloon is 250dollar of 550sols, 5.500Bfr, wat de meeste zelfs niet halen. Een minderheid van de werkende bevolking heeft een arbeidscontract (met afhouding voor sociale zekerheid en pensioen).

Er is in Peru veel geld vrijgekomen door de groeiende economie, maar ze missen creatieve bestemmingen voor het betalingsoverschot. Het land kende vele dictaturen en zelfs democratie werkt hier niet.

Via loon bereik je sociale zekerheid (12% van je loon) en medische zorg. Ook hier weer alleen voor weinige weggelegd. Velen werken niet officieel, zonder sociale zekerheid. De gezondheidszorg voor de massa staat nog veraf.

Het merendeel van de armen leeft in armzalige sloppenwijken, verstoken van water, elektriciteit en sanitair.

De steden verzinken in zwartwerk. Geen loon, geen werk. De Peruanen zijn creatief in het zoeken naar werk. Bijvoorbeeld opnemen wanneer de vorige bus gepasseerd is, van welke concurrent en hoeveel klanten er waren. Hiervoor krijgt men een kleine fooi gelijk aan een maaltijdprijs (5 sol). In het verkeer geldt de wet van de sterkste. In het overleven de wet van de inventiviteit.

Het centrum van Lima is verpauperd. De centrale pleinen zijn wel mooi.

Het centrum van Lima was al bewoond voor de Spanjaarden hier kwamen.

Pizarro, de Spaanse aanvoerder ligt begraven in de kathedraal. In kleine Venitiaanse mozaïek is de keuze van de blijvers en wie wilde terugkeren uitgebeeld (als stichtend voorbeeld voor de Spanjaarden die heimee naar Spanje kregen na het vinden van zoveel schatten). Lima was in die tijd de voornaamste stad van Zuid-Amerika.

Het centrale plein is gekend en staat zowel voor opstanden, stierengevechten als voor feesten. Op alle centrale pleinen in Peru komen klassiek voor: een aartsbisschoppelijk paleis en de presidentiële en plaatselijke overheid.

Lima ligt aan de voet van het Andesgebergte. Het aantal inwoners is in de laatste jaren geëxplodeerd. Van een paar honderd duizend staat de teller vandaag op ruim acht miljoen. Het klooster en de kerk van San Francisco, mooi om te bezoeken maar fotograferen is helaas verboden. Het bevat azuleo's van uitzonderlijke kwaliteit rond de binnentuin, in 1620 ingevoerd uit Sevilla. Ook bekijken we prachtige muurschilderingen. Alle katholieke orden waren hier actief met geloof en kunst. De 'Mestiezenstijl' is de vermenging van Europese en Zuid-Amerikaanse invloeden. Er was een duidelijke uitwisseling tussen Europese kunst en religie, maar ook beïnvloeding door de orden, die graag zieltjes lokten door lokale stijlen op te nemen in hun bouwkunst. Het schilderij van het laatste avondmaal aan een ronde tafel is daar een mooi voorbeeld van en is tevens imposant, samen met de werken uit de school van P.P.Rubens.

De pronkerige Westerse renaissance moet toch imposant geweest zijn voor deze Zuid-Amerikanen. 'Zieltjes redden' werd zo een stuk eenvoudiger.

Van de eerste Spanjaarden tot 1820 werden zo'n 35.000 mensen in de catacomben begraven.

De beenderenverzameling is gigantisch. De hoofden werden apart bestudeerd. Stofvrij bewaren is toch vrij moeilijk hoor.

In tegenstelling tot de lokale bouwstijl biedt de mortel en Europese stenen meer weerstand aan de vaak voorkomende aardbevingen dan het lokale materiaal.

Peru heeft een grote kuststrook, die beïnvloed wordt door een koude golfstroom via de Stille Oceaan. Die voert plankton aan, vogels en ... zorgt voor goede guanomeststof. Normaal zou het heel warm moeten zijn in Lima, maar tot 600meter hoogte is de onderste laag vol van mist. Even buiten de stad is de zon wel aanwezig.

El Nigno (komt uit het Noorden) is een andere kuststroming die zeer invloedrijk is, zelfs op wereldniveau. Vanaf Kerstmis stijgt de temperatuur van het water onder invloed van El Nigno met gevolgen op de vissoorten (vissen gaan dieper in zee), abnormale neerslag met overstromingen, enz. Waarschijnlijk heeft El Nigno in het verleden veel invloed gehad op de Incacultuur. Nu komt El Nigno bijna jaarlijks voor, vroeger was die veel onregelmatiger.

De visvangst wordt niet optimaal gestuurd, anders zou het kipverbruik kunnen wijzigen in Peru.

De laatste presidenten hebben alles gezet op buitenlandse investeerders. Zelfs de corruptie houdt heersers niet tegen. El Chino, bijnaam voor de politicus Fujimori, is het voorbeeld van corruptie gecombineerd met goed leiderschap.

Peru is 43maal groter dan Belgie.

Monte Rico is de wijk in Lima van de echte rijken, met villa's en riante appartementen met alle luxe.

In de namiddag (14u30) is een bezoek aan het staatsmuseum voorzien. In 1532 komen de Spanjaarden aan. De oorspronkelijke bevolking was nomade en wordt opgesplitst in volkeren die leven aan de kusten, in de bergen en in het oerwoud. In het noorden is vooral de Chavin de voornaamste en inspirerende cultuur. Verder zijn ook de Kotosh (800 voor Christus, noordelijk hoogland) belangrijk. Er zijn veel regionale culturen per regio. De Moche  heerst van 200 na Christus in het Noorden, langs de kust. Zij ontmoeten de Wari in de periode 1000 na Christus, een cultuur die zowel de kust als het berggebied beheerst. Na de instorting in de 12'de eeuw volgen enkele andere culturen om het Rijk van de Inca's te kennen in de 16'de eeuw. Er zijn geen geschriften uit al die culturen, alleen tekeningen en opgravingen maken een en ander duidelijk. De Chavin-cultuur dateert van 1000-1050 voor Christus. De slang, de condor en de jaguar (of poema?) worden in een stenen beeld gebeiteld als voorbeeld van uitzonderlijke kunst. Of: het menselijk leven wordt uitgedrukt via de natuur: dieren en planten.

Tiwanaku is zowel voor Bolivië als voor Peru van belang, samen met de Recuay (periode 200 tot 600 na Christus), gesplitst langs de beide zijden van de Andes.

De verschillende culturen gebruiken de ringvorm met een tuitje bovenaan. Dit bindt de culturen. Natuurlijk heeft religie veel met de Chavincultuur te maken. Maar ook tegenstellingen zijn belangrijk: man-vrouw, wit-zwart. De Chavins werden beheerst door de priesters. Ze maakten het volk onderdanig met allerlei tekens en rituelen. Dan komt de Cajamarca (eveneens 200 tot 600 na Christus). Ter verduidelijking: de Inca's komen slechts 2500 jaar na de Chavin-cultuur (1000 voor Christus). De Moche (van het jaar 600 tot 1000 lopen ze samen met de Cajamarca). Ze hadden vooral mooi aardewerk met aandacht voor vruchtbaarheid. In het zuiden heerst een andere kunststijl (Nasca).

Naast heel mooie beelden is in de Chavin-cultuur ook al massaproductie aanwezig. Het gebruik van zilver en gouden sieraden was voorbehouden voor vooraanstaanden. Metaal was economisch niet belangrijk en dit mocht door de gewone bevolking gebruikt worden. De Incacultuur (1470-1532) was nog niet oud toen de Spanjaarden de Inca's ontmoetten. Er waren twee richtingen: Cusco en de rest. Door een broedermoord met Athualpa wordt het voor de Spanjaarden eenvoudig om te overheersen.

Via de scheepvaart hadden de Inca's al lang contact met Ecuador (die aan de Spanjaarden veel vertelden over de machtige Inca-cultuur) waardoor het overheersen ervan gemakkelijker werd
('leer hun cultuur kennen en je bent hun heerser').

De Inca's breidden het Wari kunstbezit uit. Ze specialiseerden zich op textiel met mooie motieven. De Wari's (12'de eeuw na Christus) waren eigenlijk de laatste voorlopers van de Inca's..

Dan de Chimu-cultuur, ze waren al groot in het Noorden, maar werden door de Inca's aangevallen. Ze waren goede landbouwers en metaalbewerkers.

Op het einde van ons bezoek zien we nog een Incazaal, die we later op de reis nog beter zullen leren kennen (in de omgeving van Cusco).

De Inca's waren waarschijnlijk afkomstig van Cusco en hadden de eigenschap mensen te overtuigen, met het woord en indien nodig met wapens. Ze waren onderhandelaars die konden geven en nemen. Ze richtten tempels op voor de zon en de maan en andere goden. Ze bezaten veel goud dat gebruikt werd voor godenverering (en vooral afkomstig was uit het Noorden).

De Spanjaarden hebben al dat goud gesmolten om de Spaanse Europese schulden te dekken. De Inca's hadden delen van Colombia, Equador, Chili en nog anderen onder bedwang. Ze hadden grote wegen voor de militairen en de handel. De Spanjaarden konden zo natuurlijk (via die wegen) ook gemakkelijk doordringen tot het diepste van het land. Al snel huwden ze zelf met Incaprinsessen (=Mesquita's) zodat nog sneller hun invloed groter werd.

Ze kozen Lima als hoofdstad omdat die uitgaf op de Stille oceaan, Cusco niet. Cusco lag tevens te hoog in de bergen voor Spanjaarden.

Inca's hebben als landbouwers vooral alles van de vroegere stammen geperfectioneerd.

Het Ketchwa  (Quechua) is naast het Spaans erkend als taal van Peru. Bijna heel de bevolking is katholiek (90%).

De voorgaande culturen hadden eigen talen. Maar zonder schrift is veel verloren gegaan.

Inca betekent 'heerser'. Manco Capac was hun eerste leider.

Het knopentouw (quipu) gaf alle cijfers op die als 'computer' diende voor het bijhouden van voorraden, belastingen, enz.

Zeer uitzonderlijk werden in de bergen mensenoffers gebracht om de goden mild te stemmen (vaak bij aardbevingen).

Tawantisuyu (=het land der vier windstreken)= de top van de culture ontplooiing van 1200 tot 1532.

De avond valt al om 18u, tijd om de zonsondergang in Lima te trekken.

Vanavond nog eens lekker uit eten en een lokale show gaan bekijken.

We drinken Pisco Sour (alcoholhoudend) en Chicha Morada (op basis van purperen maïs, limoen en ananas). Het voorgerecht bestaat uit vis. Een lekkere kippenversnapering en een saladbar. Dit gecombineerd met volksdansen uit alle regio's in Peru. Choreografie is steeds belangrijker in het dansen. Je krijgt wel een mooi overzicht van de diverse klederdrachten.