Dag 14: Cusco en omgeving

21 juli 2008

We vertrekken om 8u30.

Els verjaart en krijgt een lied in het Nederlands en het Spaans.

We vertrekken naar Saqsayhuaman, een versterkte vesting. Het Koninklijk Huis van de Zon. Het zou ook een tempelfunctie hebben. Hoe stenen daar geraakt zijn en zo vakkundig in elkaar gezet zijn is onvoorstelbaar met hun primitieve middelen. Het bouwwerk was oorspronkelijk veel groter (er is maar 40% over). Hier heeft de grote strijd plaatsgevonden tegen de Spanjaarden, die aan vele Inca's het leven heeft gekost. Het gebouw heeft drie verdiepen. Er waren ronde torens bovenop geïnstalleerd die ook aan een God gewijd waren. Het geheel is beschermd gebied. Sinds 1943 worden hier terug de zonnefeesten ingericht. Heel het Incarijk kwam eer betuigen, wat soms een maandenlange reis inhield.

Inca-adel hadden doorboorde oorlellen, vandaar het gekende beeld van langgerekte oren.

We krijgen een eerste indruk op de heuvel waar muren stonden van 9 tot 12m hoog. Je ziet al van verre de hoge muren. De werken zijn gestart in 1440 en er werd 60 jaar gebouwd. Alle stenen passen als een puzzel in elkaar. De steen die normaal gebruikt wordt is de gemakkelijk te bewerken kalksteen, hier is lokale graniet gebruikt. Drie niveaus een voor de onderwereld, de wereld en het universum, het hogere. Deze tempel heeft dus alles, de binding tussen de drie. De stand van de zon geeft aan wanneer gezaaid en geoogst wordt. De Inca's weten zo wanneer ze voorraden moeten aanleggen en wanneer zaaien. Het zijn enorme muren, toch was het geen vesting, dit is een misvatting van de westerse wereld. De stenen zijn allemaal mooi afgerond. De deuren zijn trapeziumvormig. Ze brachten extra zand aan gemend met lamawol, zo zijn ze bestand tegen grondverschuivingen. Van Ishugras maakten ze touwen. Met van die touwen en honderden trekkers kan je ze op hun plaats duwen. Al die stenen zijn gepolijst. Hoeveel werk zit daar in?

Cusco is in de vorm van een poema gebouwd, waarvan dit gebouw de kop van de poema is.

De steen is broos, vandaar de ronde vorm zodat het water niet in de groeven bleef staan. Het centrale plein is niet vlak maar loopt af. Op de hoeken werd een platte steen gelegd om het overtollige water af te voeren zonder het gebouw te raken. Op de zonnewende smeekten ze de zon om de zon weer te brengen, die nodig was voor een nieuw goed seizoen. Ze volgden dus de kalender en kenden het schrikkeljaar door de schaduwberekening. Hun kalender vertrekt op de zonnewende in juni i.p.v. Nieuwjaar. Logisch, we zitten onder de evenaar. Vandaar een andere benadering. Lama's, coca en bier werden geofferd om de zon te dienen. De muren zijn zigzag, dit zou de bliksem kunnen voorstellen. De hoekstenen zijn extra groot, ze moesten het gebouw stutten. Niet vergeten dat de muren van 9 tot 12 meter hoog waren. Stel je voor dat alles hier bedekt moet geweest zijn met goud. De grootste steen staat precies op de plaats waar de zon op schijnt om 12u.

Op het schrikkeljaar werden hier zelfs mensenoffers gebracht omdat dit voor hen een probleem was.

Wat we zien is enkel het hart van het hele complex. Stel je voor: Cusco is ommuurd, overal bewakers rondom. Je komt niet zomaar bij dit heiligdom. Nog steeds zijn archeologen bezig met opgravingen. Het verhaal is nog steeds niet af.

We rijden verder in onze trek rond Cusco.  Op 3.700m krijgen we een mooi beeld van deze stad.

De Spanjaarden gingen wel grondig tewerk in hun vernederen van de Inca's. Op alle muren van de Inca's werden kerken gebouwd.

In onze rondrit komen we nu bij Tembomachay, de watertempel. Weerom het puzzelsysteem. De bron stroomt heel het jaar door.

Een onvruchtbare vrouw zou hier haar vruchtbaarheid bekomen.

Het water bevloeit de regio. Er tegenover staat of een wachtpost of een priesterplaats. Ze gaven signalen met hoorns, vlaggen of met vuren. Van hieruit zijn er verbindingen naar de Heiige Vallei en naar andere bestemmingen. Ook hier de trapeziumvorm en alles bedekt met goud.

In de Andes teelt men een knolgewas Maca en dat poeder geeft potentie voor man en vrouw, het wordt verwerkt tot medicament.

Het rode fort van Puca-Pucara. Een van de vestingen in de verdedigingsgordel met controle van personen en goederen.

De volgende bestemming is Qenqo, een rotsheiligdom. Het was een doolhof met aandacht voor alle beelden die voor de Inca's belangrijk waren. De grote steen gaf een schaduw af die de vorm van een poema aannam. De koningen hadden hun voorouders, gemummificeerd.  Er wordt van uitgegaan dat ze in dit labyrint werden gemummificeerd. De centrale steen zou gediend hebben om zomer en winter te scheiden, ook oost en west (opkomen en ondergaan van de zon) met hun schaduwen in deze steen. In een spelonk (waarin we afdalen) werd de koning gemummificeerd. De tafels voelen ijskoud aan. Misschien hebben we al te veel gezien maar dit is eigenlijk het 'heilige der heilige'. Een koning mummificeren was weggelegd voor de hoofdpriesters, niemand anders kon daarbij aanwezig zijn. Dat al die koningen in stoet konden worden meegedragen, moet toen het sacrale toch wel oneindige eerbied hebben afgedwongen als je daar de prachtige kledij bij denkt.

Pachacutec Inca Yupanqui (1438-1471) was de grondlegger van het Incarijk.

Manco Capac, zoon van de Zon ging samen met zijn vrouw/zus Coya Mama Occlo Huaca op stap met een staf waarmee ze op de grond klopten tot die wortel schoot. En dat was de regio van Cusco.

Nu we de plaatsen van het hoge (hanan) religieuze gezien hebben is het tijd voor het lage (huron) of wereldlijke waar de paleizen stonden voor de koning en zijn gevolg, de stad Cusco.

We bezoeken de Sagrada Familia. Enorm veel O.L.V.beelden met ongelooflijk veel goudbeleg. Ook hier stond een Incatempel die overbouwd is rond 1450. Ook hier weer cederhout in barok-roccoco 'Salamons' gedraaide zuilen en alles in bladgoud. Buiten de misvieringen is het een museum. De kerk gaat over in een andere kerk. Cusco telt een twintigtal kerken. De aangrenzende kerk is echt neoclassicisme met een hoofdaltaar in zilver. Eigenlijk is dit de kathedraal met 16 zijkapellen. Naast deze staat dan weer een derde kerk. In de kathedraal is het houtsnijwerk met enorm veel ornamenten belangrijk. Het gaat om veel kilogram goud. Opvallend is ook de combinatie van katholicisme en Andesreligie. Een andere kapel geeft de aardbeving weer van 1650. De Inca's liggen op de grond om de aarde te kussen en zo 'moeder aarde' bewoog. Santiago de Compostella was gekend bij de Inca's, hij werd vereenzelvigd met de bliksem die vereerd werd. Een andere kapel is toegewijd aan Sint-Antonius van Padua. Hier kan jet terecht om een echtgenoot te vinden. Als er een kandidaat opduikt wordt zijn naam op een briefje genoteerd en alzo smeekt men zijn hulp af. Nog een kapel met het Heilige Kruis dat uit Spanje kwam, maar onderzoek wijst uit dat het vervangen is door een lokaal exemplaar. Dit beeld werd gebruikt in processies en ook bij afbeeldingen in de andere kapel van de aardbeving. Jezus krijgt steeds een rokje, omdat ondergoed hier onbekend was (tot op vandaag dragen vrouwen nog geen ondergoed). Weer een andere kapel bevat een aanhangwagen met remonstrants. Bij het feest 'corpus Christi' (rond Allerheiligen) wordt deze wagen uit zuiver zilver in stoet rondgevoerd. Dit feest was ook de dag dat de Incakoningen hun gemummificeerde voorgangers in stoet meedroegen, daar moest dus een christelijke tegenhanger voor komen en dat was ondermeer deze praalwagen. Zelfs de sacristie is een juweel van houtsnijwerk van Inca's die door Europese kunstenaars waren opgeleid. Vandaar de lokale elementen met fruit, slangen, enz. Inca's moeten hierin knap geweest zijn want zij hadden geen klassieke opleiding gekregen zoals bij ons. Misschien verklaart dat de fellere kleuren. We zien de derde kerk, eenvoudiger, de 'triomfkerk' omdat ze de Inca's overwonnen hadden. Het heel eenvoudig kruis boven in het altaar werd meegebracht bij de eerste aankomst, diende voor het dopen van Hathualpa en ook het vierendelen  van de aanvoerder van de opstand die we  vroeger al ontmoet hebben.

In de crypte zijn de resten van de schrijver Garcilaso Inca de la Vega. Die een kind was van een Incaprinses (Chimpu Oqllo). Hij was dus verwant aan Athualpa. Hij ging naar Europa, werd priester en publiceert zijn memoires. Pas nu wordt erg veel geloof gehecht aan de waarheid van zijn verhalen, die hij van zijn moeder hoorde en een goede kijk geven op het Incaleven. In de stad staan nog Incamuren, te herkennen door het ontbreken van voegwerk (zoals we al diverse malen zagen bij tempels).

Coricancha, de tempel van de Zon.

Klooster van San Domingo. We passeren een smal straatje met nog veel Incakenmerken. O.a. de zonnemaagden (verantwoordelijk voor de Inca, bijzitten van de Inca, enz.). De Incastenen zijn niet alleen een mooie puzzel, maar ze zijn ook mannelijk en vrouwelijk om bestand te zijn tegen aardbevingen. Inca-imperial te herkennen door de brede steen onderaan en steeds kleiner naar boven toe. Van de zonnetempel blijft alleen de fundering over en er werd een kerk ( Dominicanenklooster) opgezet. Alle gouden kunstwerken zijn versmolten om naar Europa te sturen.

Tawantinsuyu  (of het Land der vier windstreken) loopt door meerdere landen en bevat 4 delen: noord en zuid, oost en west.

In het Dominicanenklooster (dominicaan=hand van God ) heeft men bij de aardbeving van 1950 de originele Incamuren teruggevonden. Van de tempel van de zon en de maan zijn toen delen vrijgemaakt. In de zonnetempel, waar de troon stond, moet de Inca beslist hebben wanneer de zon ideaal stond om te zaaien of te oogsten. In Cajamarca (in het noorden van Peru) werd Atahualpa in een dergelijke zaal opgesloten. Twee van die zalen vol goud, twee zalen vol zilver waren de prijs en de Inca's brachten dit op tot op handshoogte. Toch vermoorden de Spanjaarden hem. We zien een hemelbeeld zoals de Inca's zich dat voorstelden: de herder, de lama, de kikker, de schorpioen, enz. Eigenlijk keken ze naar de zwarte plaatsen tussen de sterren. We zien een replica van een gouden plaat zoals die volgens beschrijvingen voorkwamen in de Zonnetempel. We zien hoe de Inca's de hemel en de aarde voorstelden. Het zuiderkruis boven en onder. De Melkweg, man en vrouw, de poema en andere. De zonnetempel heeft zeker een kalender maar we twijfelen toch aan onze gids. Ook het schilderij van de eerste ontmoeting tussen Inca's en Spanjaarden heeft zijn verhaal.

De priester bood de Inca een Bijbel aan en zegt: 'in dit boek spreekt onze God tot U'. De Inca neemt het boek aan (hij had nog nooit een boek gezien) en brengt het aan zijn oor, hoort niks en gooit het weg. Heiligschennis voor de priester en de Inca wordt gevangen genomen, meer nog omdat de Spanjaarden vernemen dat hij met zijn 'zus' getrouwd is (huwelijken met zusters, nichten en nog verdere familie was een Incatraditie). Daar kan volgens katholieke begrippen alleen de dood op volgen...

We zien de tempel van de donder en de bliksem. De laatste is die van de sterren. Deze tempels zijn ongeveer zeven bij vier meter grondoppervlakte.

Vanavond eten we in de stad Cusco.  Er worden dit jaar 2,5miljoen tot 3 miljoen toeristen verwacht in Peru, 90% hiervan verblijft in Cusco.

We eten in El Truco (sommigen spreken van de vliegende garçons), een zaal met veel groepen, een typisch orkest van 6 man en geregeld dansen uit de regio Cusco.

Els zal haar 63'ste verjaardag niet licht vergeten met haar taart met een kaarsje. Bij het uitblazen klinkt de symbaal tegen de vlakte.